Ռադարը կամ ռադիոտեղորոշիչը սարք է, որը հնարավորություն է տալիս ռադիոալիքների օգնությամբ հայտնաբերել և դիտարկել օբյեկտներ (նշանակետեր) օդում, ջրում և ցամաքում: «Ռադար» անգլերենից թարգմանաբար նշանակում է ռադիոհայտնաբերում և չափում: Ռադարը ցանկացած եղանակի կարող է հայտնաբերել չափազանց հեռու գտնվող շարժվող կամ անշարժ օբյեկտը: Ռադարը ստեղծել է անգլիացի գիտնական Վաթսոն Վատտը, որը 1935 թ-ին բրիտանական կառավարության պատվերով ուսումնասիրում էր ռադիոալիքներով թշնամու ինքնաթիռները ոչնչացնելու հնարավորությունը: Այդ ուսումնասիրությունների արդյունքում գիտնականը ստեղծեց թշնամու ինքնաթիռների դիտարկման առաջին ռադիոտեղորոշիչ կայանքը, որը հետագայում կոչվեց ռադար: Ռադարի աշխատանքը հիմնված է 500 Հց հաճախությամբ ուղիղ, նեղփունջ, հզոր ռադիոճառագայթի անդրադարձման հատկության վրա. ռադարի աղբյուրից ուղարկված ռադիոճառագայթը, իր ճանապարհին հանդիպելով օբյեկտի, անդրադառնում է նրա մակերևույթից, հետ է վերադառնում և արձանագրվում ռադարի ընդունիչ սարքում: Ռադիոճառագայթի այդ «որսված արձագանքը» բծի տեսքով արտացոլվում է ռադարի էկրանին, որի առջև նստում է գործարկուն (օպերատոր): Նա էկրանի վրա այդ բծի տեղաշարժով որոշում է հայտնաբերված օբյեկտի հեռավորությունը, շարժման ուղղությունն ու արագությունը: Խոշոր օդանավակայաններում տեղադրված ռադարների օգնությամբ ավիադիսպետչերները (կարգավարներ) ղեկավարում են ինքնաթիռների վերթիռներն ու վայրէջքները: Ինքնաթիռում տեղադրված ռադարներն ազդանշաններ են հաղորդում մոտակայքում թռչող այլ ինքնաթիռների, իսկ վատ (նվազ տեսանելիության) եղանակին ռադարներն օգտագործվում են ինքնաթիռը ղեկավարելու համար: Ծովում լողացող նավին այլևս չի սպառնում այսբերգին հանկարծակի բախվելու վտանգը, որն ավելի քան 100 տարի առաջ Ատլանտյան օվկիանոսում «Տիտանիկ» մարդատար նավի խորտակման պատճառ դարձավ: Օդերևութաբանները ռադարների օգնությամբ հայտնաբերում են մոտեցող փոթորիկներն ու մրրիկները, ամպրոպաբեր ամպերը: Ռադարը գիտնականներին օգնում է ուսումնասիրելու մթնոլորտը, այլ մոլորակներ, նաև հետևելու տիեզերանավերին՝ ընդհուպ մինչև դրանց ուղեծիր դուրս գալու պահը: Զինվորականները ռադարն օգտագործում են թշնամու հրթիռներն ու ինքնաթիռները, ռազմանավերը հայտնաբերելու համար: Արհեստական արբանյակներում տեղակայված ռադարները Տիեզերքից դիտարկում են Երկրի մակերևույթը: Ռադարներով հսկում են նաև ճանապարհային երթևեկությունը, չափում ավտոմեքենաների արագությունն ու համապատասխան միջոցներ ձեռնարկում:
|