ԽՍՀՄ ժողովրդական նկարիչ Արա Սարգսյանը մոնումենտալ և հաստոցային քանդակագործության խոշոր ներկայացուցիչներից է հայկական կերպարվեստում:
Արա Սարգսյանը 1919–21 թթ-ին սովորել է Կոստանդնուպոլսի գեղարվեստի վարժարանում, 1921–24 թթ-ին՝ Վիեննայի գեղարվեստի ակադեմիայի բարձրագույն դպրոցում: Ավստրիայում նա ստեղծել է «Ռիխարդ Ռոբերտ» (1922 թ.), «Կարլ Վայգել» (1922 թ.), «Հեղինե Զատեյան» (1923 թ.), դիմաքադակները, «Լուռ վիշտ» (1923 թ.) կոմպոզիցիան, որոնք XX դարի հայկական քանդակագործության ինքնատիպ և լավագույն գործերից են: Սարգսյանը 1924 թ-ին Վիեննայում ստացել է խորհրդային քաղաքացիություն, 1925 թ-ին տեղափոխվել է Երևան: 1926 թ-ին կազմակերպել է Հեղափոխական Ռուսաստանի նկարիչների ընկերակցության հայկական մասնաճյուղը, ընտրվել նախագահ: 1925–30 թթ-ին դասավանդել է Երևանի գեղարվեստաարդյունաբերական տեխնիկումում: 1945 թ-ին նրա ղեկավարությամբ հիմնադրվել է Երևանի գեղարվեստական ինստիտուտը (այժմ՝ Երևանի գեղարվեստի ակադեմիա), որի տնօրենն է եղել մինչև 1959 թ., ապա՝ ամբիոնի վարիչ, արվեստանոցի ղեկավար (պրոֆեսոր՝ 1947 թ-ից): 1932–37 թթ-ին Հայաստանի նկարիչների միության նախագահն էր: 1920–30-ական թվականներին ստեղծած «Վահան Թոթովենց», «Մանուկ Աբեղյան», «Հրաչյա Աճառյան», «Մարիամ Ասլամազյան», «Միքայել Նալբանդյան», «Թորոս Թորամանյան», «Ալեքսանդր Շիրվանզադե», «Սուրեն Սպանդարյան», «Նաիրի Զարյան», «Ալեքսեյ Ջիվելեգով» դիմաքանդակներն առանձնանում են ընդգծված արտահայտչականությամբ: Սարգսյանը, պահպանելով ծավալների մշակման ֆրանսիական քանդակագործության սկզբունքները, ստեղծել է «Մայիսյան ապստամբության հերոսներին» հուշարձանի (1931 թ., Գյումրի) մոնումենտալհարթաքանդակները` նոր հնչողությամբ, որոնք խորհրդային քանդակագործության նվաճումներից են: Հայրենական մեծ պատերազմի (1941– 1945 թթ.) տարիներին Սարգսյանը կերտել է ռազմիկների դիմաքանդակներ («Ա. Միրզոյան», 1942 թ., «Ս. Մարտիրոսյան», 1944 թ., և այլն), նաև «Ի՛ զեն, իմ ժողովուրդ», «Հանուն հայրենիքի» և «Բարձունքի գրավումը» կոմպոզիցիոն գործերը: 1942 թ-ին Կիրովականում տեղադրվել է նրա լավագույն գործերից՝ Սերգեյ Կիրովի հուշարձանը (1992 թ-ին հանվել է): 1943 թ-ին ստեղծել է իր կոմպոզիցիոն մտահղացումների գլուխգործոցը՝ «Սահակ Պարթև և Մեսրոպ Մաշտոց» քանդակը (գիպս` 1943 թ., փայտ` 1950 թ.), որտեղ նորովի են կիրառված հայ միջնադարյան պատկերաքանդակի ավանդույթները: Սարգսյանը հետպատերազմյան շրջանում կերտել է դիմաքանդակների շարք՝ «Ստեփան Շահումյան» (1949 թ.), «Վարդան Աճեմյան» (1954 թ.), «Րաֆֆի» (1957 թ.), «Վալերի Բրյուսով» (1967 թ.) և այլն: Սարգսյանն ստեղծել է նաև բազմաթիվ մոնումենտալ քանդակներ՝ «Հովհաննես Թումանյան», «Ալեքսանդր Սպենդիարյան» (համահեղինակ՝ Ղուկաս Չուբարյան, երկուսն էլ՝ 1957 թ., Երևանի օպերայի և բալետի թատրոնի առջև),
|