Դիեգո Վելասկեզն իսպանական գեղանկարչության ոսկեդարի խոշորագույն ներկայացուցիչներից է: Նրա ստեղծագործությունը համաշխարհային ռեալիստական արվեստի ամենավառ երևույթներից է:
Դիեգո Վելասկեզը (իսկական անուն-ազգանունը՝ Ռոդրիգես դե Սիլվա Վելասկեզ) ծնվել է մկրտված պորտուգալացի հրեայի ընտանիքում: Նկարչության դասեր առել է ծննդավայրում՝ Ֆրանսիսկո դե Էռերա Ավագից և Ֆրանսիսկո Պաչեկոյից: Մինչև 1623 թ. աշխատել է Սևիլիայում, ստեղծել ժողովրդական կենցաղի տեսարաններ (բոդեգոնես, ժանր)՝ «Նախաճաշ» (մոտ 1617 թ.), «Ծեր խոհարարուհին» (մոտ 1620 թ.), «Ջրկիր» (մոտ 1621 թ.) և այլն, նաև կրոնական թեմայով մի քանի կտավներ («Հոգևոր հովիվների երկրպագությունը», «Գուշակների երկրպագությունը», երկուսն էլ՝ 1619 թ., «Քրիստոսը Մարթայի և Մարիամի տանը», մոտ 1620 թ.), որոնք աչքի են ընկնում կերպարների դիպուկ բնութագրումներով և կրում են իտալացի նկարիչ Կառավաջոյի արվեստի ազդեցությունը: 1623 թ-ին Վելասկեզը հրավիրվել է Մադրիդ. արքայազն Ֆերդինանդը նրան ներկայացրել է Ֆիլիպ IV թագավորին, որը նկարչին պատվիրել է իր դիմանկարը: Տեսնելով Վելասկեզի աշխատանքը՝ նա ասել է. «Ոչ ոք ինձ այլևս չի նկարի՝ բացի քեզանից»: Վելասկեզը նշանակվել է պալատական նկարիչ: Նկարչի վարպետության ձևավորմանը նպաստել են ծանոթությունը թագավորական հավաքածուներին (հատկապես Տիցիանի նկարներին) և Ռուբենսի հետ, վերջինիս խորհրդով՝ նաև շրջագայությունն Իտալիայում (1629–31 թթ., եղել է Ջենովայում, Միլանում, Վենետիկում և Հռոմում): 1630-ական թվականներին Վելասկեզը համարձակորեն հրաժարվել է ժամանակի արվեստին բնորոշ պայմանականություններից և կյանքը պատկերել է ողջ իրողությամբ, որոնել մեծ ընդհանրացման պատկերներ ստեղծելու ուղիներ: «Բաքոս»-ում (1628–29 թթ.) նկարել է բնության գրկում Բաքոսի և ֆավնների (Ֆավն՝ դաշտերի և անտառների աստված) հետ խնջույքի նստած թափառաշրջիկների, որոնց միավորում են ընդհանուր ոգևորությունն ու բնությունը: «Վուլկանի դարբնոցը» (1630 թ.) կտավը լի է իրական կյանքի զգացողությամբ: «Բրեդայի հանձնումը» (1634 թ.) ստեղծագործությամբ Վելասկեզը սկզբնավորել է պատմանկարչությունը Եվրոպայում: Ստեղծել է նաև բազմաթիվ դիմանկարներ («Խուան Մաթեոս», մոտ 1632 թ., «Հերցոգ Օլիվարես», «Արքայազն Բալթազար Կառլոս», երկուսն էլ՝ 1634–35 թթ., և այլն): Ուշագրավ են հատկապես պալատական ծաղրածուների, խեղկատակների և գաճաճների դիմանկարները (բոլորը՝ 1631–48 թթ.): Նկարիչը 1642–44 թթ-ին ուղեկցել է թագավորին Արագոնի արշավանքի ժամանակ: 1648–51 թթ-ին երկրորդ անգամ ճամփորդել է Իտալիայում: Այդ տարիներին ստեղծած Ինոկենտիոս X պապի դիմանկարն աչքի է ընկնում կարմրի և վարդագույնի անսովոր նուրբ ու ճշգրիտ մշակված գունաշարով: Ավելի ուշ շրջանի՝ Մարիա Թերեզայի (1651 թ.), Ֆիլիպ IV-ի (1655–56 թթ.), Մարգարիտ Ավստրիացու (մոտ 1660 թ.) դիմանկարներին բնորոշ են ընդգծված հոգեբանական հատկանիշները: Այդ շրջանի գործերից է նաև «Հայելիով Վեներան» (1651 թ.): Վելասկեզը ստեղծել է բնանկարներ («Մեդիչիի վիլլան», երկու բնանկար, 1650–51 թթ.), որոնք առանձնանում են անսովոր թարմությամբ: Վելասկեզի վերջին տարիների նշանավոր գործերն են՝ «Լաս Մենինաս» («Ֆրեյլիններ», 1656 թ.) և «Մանող կանայք» (նախնական անվանումը՝ «Արաքնեի առասպելը», 1657 թ., աշխատանքի առաջին տեսարանն է արևմտաեվրոպական գեղանկարչության մեջ): Նկարչի ուշ շրջանի գործերում առավել ցայտուն են դրսևորվել նրա ստեղծագործական մեթոդի առանձնահատկությունները՝ իրականության խոր ըմբռնումը՝ ողջ հարստությամբ ու հակասություններով, կերպարապլաստիկական մարմնավորման ամբողջականությունը և այլն: Վելասկեզը նկարել է առանց ճեպանկարների` անմիջապես կտավի վրա փոխադրելով բնորդից ստացած առաջին տպավորությունները: Վելասկեզի գործերից պահվում են Էրմիտաժում (Սանկտ Պետերբուրգ), Պրադոյում (Մադրիդ), Դրեզդենի, Լոնդոնի ազգային պատկերասրահներում և այլ թանգարաններում: Վելասկեզի անունով կոչվել է խառնարան Փայլածու (Մերկուրի) մոլորակի վրա:
| 
