Նիդեռլանդներ պետությունը գտնվում է Արևմտյան Եվրոպայում՝ Հյուսիսային ծովի ափին: «Նիդեռլանդներ» բառացի նշանակում է ցածրադիր հողեր: Եվ, իրոք, երկրի մեծ մասը ծովի մակերևույթից ցածր է: Գիտնականները պարզել են, որ 100 տարվա ընթացքում Նիդեռլանդների տարածքն իջնում է մոտավորապես 1 մ-ով: Դարեր ի վեր երկրի բնակիչները փորձել են գտնել ծովի դեմն առնելու միջոցներ: Նրանք ծովափի և գետերի երկայնքով հողապատնեշներ են կառուցել, որպեսզի իրենց տներն ու դաշտերը փրկեն ողողումներից: Ավելին, Նիդեռլանդներում շատ հարյուրամյակների ընթացքում թմբերի ու ամբարտակների օգնությամբ ծովերից նվաճել են երկրի ողջ տարածքի 1/3-ը: Զուր չէ, որ այստեղ ընդունված է «Աստված ստեղծել է հողը, իսկ հոլանդացիները՝ Հոլանդիան» ասացվածքը: Նիդեռլանդներն ունի երկրորդ՝ ոչ պակաս տարածված անվանումը՝ Հոլանդիա (X–XI դարերում տնտեսապես ամենաակտիվ Հոլանդիա նահանգի անունով երկիրը կոչվել է Հոլանդական Հանրապետություն): Հոլանդիան ծովային երկիր է և վաղուց ուներ առևտրական խոշոր նավատորմ, որի շնորհիվ նվաճել էր խոշոր գաղութներ (Ինդոնեզիա և այլն): Սակայն Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո երկիրը զրկվել է իր գաղութներից: Նախկինում Հոլանդիան, որ Իսպանիայի գաղութն էր, անկախություն ձեռք բերեց 1581 թ-ին, երբ երկրում տեղի ունեցավ աշխարհում առաջին բուրժուական հեղափոխությունը: Դրանից հետո իր զարգացման մակարդակով մի քանի տասնամյակում այն առաջ անցավ եվրոպական մյուս երկըրներից, և երկիրն ապրեց իր զարգացման ոսկեդարը: 1830 թ-ին նրանից անջատվել է Բելգիան, 1890 թ-ին՝ Լյուքսեմբուրգը: 1848 թ-ին վերածվել է խորհրդարանական միապետության: Եվրոպական տնտեսական ընկերակցության հիմնադիր անդամներից է (1957 թ-ի մարտի 25-ին), որը 1992 թ-ին վերածվեց Եվրամիության: Սակայն 2005 թ-ին հանրաքվեով դեմ է քվեարկել Եվրոպական սահմանադրությանը: Եվրամիության և Բենիլյուքսի երկըրների անդամ է: Նիդեռլանդների տարածքում բնակվել են կելտական և գերմանական ցեղեր, ֆրանկներ, սաքսեր, ֆրիզներ: Ներկայումս բնակչության 96 %-ը կազմում են նիդեռլանդացիները, բնակվում են նաև գերմանացիներ, ֆրիզներ, հրեաներ, հայեր և այլք: Խոշոր քաղաքներն են Ամստերդամը, Ռոտերդամը, Հաագան, Ուտրեխտը, Էյնդհովենը: Մայրաքաղաքն Ամստերդամն է, իսկ խորհրդարանի և կառավարության նստավայրը՝ Հաագան: Գլխավոր նավահանգիստ Ռոտերդամն աշխարհում ամենամեծն է և Արևմտյան Եվրոպայի ծովային դարպասը: Ամեն տարի Ռոտերդամի նավահանգիստ են ժամանում 30 հզ. ծովային նավեր (նավահանգիստը միաժամանակ կարող է ընդունել 375 նավ): Ցամաքի խորքային շրջանների հետ կապված է Հռենոսի և Մոզելի վրայով անցնող ջրային ուղիներով, երկաթուղային և խճուղային ճանապարհներով, նավթամուղներով: Նիդեռլանդներն օգտակար հանածոներով հարուստ չէ: Հյուսիսային ծովի նիդեռլանդական ափին է գտնվում գազի՝ աշխարհում ամենախոշոր հանքավայրերից մեկը՝ Սլոխտերենը: Երկրի գրեթե ողջ արդյունաբերությունն աշխատում է ներմուծվող հումքի հաշվին: Զարգացած են նավաշինությունը, հաստոցաշինությունը, քիմիական արդյունաբերությունը: Հայտնի են Նիդեռլանդներում արտադրվող համակարգիչները, հեռուստացույցները, ռադիոսարքերը, բժշկական սարքերն ու սարքավորումները, որոնք արտահանվում են տարբեր երկրներ: Նիդեռլանդներում զբաղվում են տավարաբուծությամբ և ոչխարաբուծությամբ: Մշակում են ցորեն, շաքարի ճակնդեղ, կտավատ, կարտոֆիլ և ծաղիկներ: Հատկապես զարգացած է ծաղկաբուծությունը: Այստեղ աճեցնում են վարդկակաչ, հողմածաղիկ, նարգիզ, իսկ պատվաստման միջոցով՝ վարդ, մեխակ, ոսկեծաղիկ: Ալսմեր քաղաքում է գտնվում ծաղիկների վաճառքի աշխարհում ամենամեծ աճուրդը, որտեղ տարեկան վաճառվում է 1 մլրդ-ից ավելի վարդ: Հոլանդական ծաղիկներն արտահանվում են շուրջ 140 երկիր, այդ թվում՝ Հայաստան: Հոլանդիան հարուստ մշակույթով երկիր է, աչքի է ընկնում գիտական, առողջապահական, կրթական զարգացած համակարգով: Համաշխարհային ճանաչում ունեն գեղանկարիչներ Ռեմբրանդը, Վան Էյքը, Վան Գոգը, Վան Դեյքը, Կարել Ֆաբրիցիուսը, Պիտեր Բրեյգելը, Հերոնիմոս Բոսխը, հումանիստ-գիտնական Էրազմ Ռոտերդամցին, ժամանակակիցներից` կինոռեժիսոր Գեռիտ վան Դեյքը, ճարտարապետ Մատիս Բոուն և ուրիշներ: Հոլանդացի բանաստեղծ և դրամատուրգ Յոստ վան դեն Վոնդելի «Լյուցիֆեր» ողբերգությունը համաշխարհային գրականության գլուխգործոցներից է: Մեծ է Նիդեռլանդների ներդրումը աշխարհագրության և քարտեզագրության բնագավառում՝ ի դեմս Վիլեմ Բարենցի և Աբել Թասմանի: Հոլանդիայում են ստեղծվել առաջին ոսպնյակներն ու մանրադիտակները:
Հայերը Նիդեռլանդներում Հայերը Նիդեռլանդներում սկսել են բնակություն հաստատել XVII դարի սկզբին: Շուրջ 70 հայ ընտանիքներ (հիմնականում՝ թանկարժեք քարերի և մետաքսի վաճառականներ) բնակվում էին Ամստերդամում: 1660 թ-ին Մատթեոս Ծարեցին Ամստերդամում հիմնել է հայկական տպարան, որը 1664 թ-ից ղեկավարել է Ոսկան Երևանցին: 1666 թ-ին այդ տպարանում իրականացվել է Աստվածաշնչի հայերեն առաջին տպագրությունը: 1695 թ-ին Ամստերդամի մի այլ հայկական տպարանում առաջին անգամ տպագրվել է Մովսես Խորենացու «Հայոց պատմությունը»: 1714 թ-ին կառուցվել է հայկական Սուրբ Հոգի եկեղեցին (վերաօծվել է 1989 թ-ին): Հետագա տասնամյակներին Նիդեռլանդների հայ գաղութն անկում է ապրել: Համայնքը վերստին կյանքի է կոչվել նոր ժամանակներում, երբ 1950–80-ական թվականներին այդտեղ հաստատվել են Թուրքիայից, Իրանից, Ինդոնեզիայից, Հունաստանից տեղափոխված հայեր: 1990-ական թվականներին եկել են նաև Իրաքից, Ռուսաստանից և Հայաստանից: Ներկայումս Նիդեռլանդներում բնակվում է շուրջ 7 հզ. հայ: Զբաղվում են առևտրով, արհեստներով, կան ձեռնարկատերեր, ճարտարագետներ, բժիշկներ: Գործում են 2 հայկական առաքելական եկեղեցիներ՝ Ամստերդամում և Ալմելոյում: Հայ երեխաները հնարավորություն ունեն մայրենի լեզուն սովորել հոլանդական դպրոցներում (պետական որոշմամբ թույլատրվել է դպրոցներ հրավիրել հայերենի ուսուցիչների): Հոլանդահայ համայնքում գործում են մի քանի մշակութային ընկերություններ («Արարատ», «Երևան», «Սևան», «Անի», «Մասիս» և այլն), որոնցից Հոլանդահայ Աբովյան միությունն իր բաժանմունքներն ունի Հաագայում, Լեյդենում, Ռոտերդամում: Գործում է Նիդեռլանդների հայկական կազմակերպությունների «Ապրիլի 24» համադաշնությունը: Լեյդենի համալսարանում կա հայագիտության ամբիոն:
|
