Ագաթանգեղոսի անձի և երկի ստեղծման մասին կան տարբեր կարծիքներ: Ենթադրվում է, որ այն գրվել է V դարում, բայց արժանահավատությունը մեծացնելու միտումով վերագրվել է IV դարի մտացածին հեղինակի` նրան ներկայացնելով որպես բարի ավետաբերի:
Ագաթանգեղոսի «Պատմություն Հայոցը» բաղկացած է 3 մասից և ամփոփում է 226–325 թթ-ի կարևոր իրադարձությունները: Առաջին մասը կոչվում է «Սուրբ Գրիգորի վարքը և պատմությունը», որտեղ հեղինակը վիպական գույներով պատմում է Խոսրով Ա և Տրդատ Գ Մեծ արքաների գահակալության, Գրիգոր Լուսավորչի չարչարանքների ու Հռիփսիմյան կույսերի նահատակության մասին: Երկրորդ` «Վարդապետություն Սուրբ Գրիգորի» մասում ամփոփված է Գրիգոր Լուսավորչի քարոզած վարդապետությունը: Երրորդ մասը՝ «Հայաստան աշխարհիս փրկության դարձը...», պատմում է Հայաստանում քրիստոնեության տարածման մասին: Մեզ է հասել երկի V դարի կեսերին բարեփոխված (Կորյուն և ուրիշներ) բնագիրը, որի լեզուն ոսկեդարյան գրաբարն է: Ագաթանգեղոսի երկը դեռևս միջնադարում թարգմանվել է հունարեն, արաբերեն, վրացերեն, լատիներեն, ավելի ուշ՝ իտալերեն, ֆրանսերեն, գերմաներեն: Առաջին անգամ տպագրվել է 1709 թ-ին Կոստանդնուպոլսում: Երկի աշխարհաբար լիակատար թարգմանությունը լույս է տեսել 1983 թ-ին Երևանում:
