Բրազիլիայի Դաշնային Հանրապետություն Հարավային Ամերիկայի խոշորագույն պետություն Բրազիլիան իր տարածքով ու բնակչության թվով աշխարհում հինգերորդն է, տարածաշրջանի բնապաշարային ամենամեծ ներուժ ունեցող, տնտեսապես ամենահզոր ու ամենազարգացած երկիրը: 1500 թ-ի ապրիլի 22-ին պորտուգալացի ծովագնաց Պեդրո Կաբրալը, առաջինը մոտենալով ներկայիս Բրազիլիայի ափերին, տեսավ, որ տարածքը պատված է ամուր բնափայտ ունեցող պաուբրազիլ ծառերով, որոնց անունով էլ ափն անվանեցին Բրազիլիա, ինչը հետագայում տարածվեց ամբողջ երկրի վրա: Մակերևույթը հարթավայրային է: Հյուսիսում Ամազոնի դաշտավայրն է, հարավ-արևմուտքում՝ Բրազիլական սարահարթը: Բրազիլիան պատկանում է աշխարհի օգտակար հանածոներով առավել հարուստ երկրների թվին: Կան երկաթի, տիտանի, մանգանի, քրոմի, բոքսիտների, պղնձի, քարածխի, ոսկու, բերիլիումի, կոբալտի, այրվող թերթաքարերի, վոլֆրամի, անագի, գրաֆիտի պաշարներ: Բրազիլիան աշխարհում առաջին տեղն է գրավում երկաթի հանքաքարի, տիտանի, երկրորդը՝ այրվող թերթաքարերի պաշարներով: Այստեղ ամբողջ տարին շատ շոգ է: Երկրի հյուսիսում հաճախակի են անձրևները, և կլիման շատ խոնավ է, հարավում՝ ավելի զով ու չոր: Բրազիլիայով հոսում է աշխարհի ամենաջրառատ գետը՝ Ամազոնը, որն ունի 500-ից ավելի վտակներ: Մյուս խոշոր գետերից են Պարանան, Սան Ֆրանսիսկուն, Պառնաիբան: Գետերը ջրառատ են, հարուստ` սահանքներով ու ջրվեժներով, ունեն ջրաէներգետիկ մեծ պաշարներ: Ինքնատիպ է Բրազիլիայի բնությունը. գետի ծանծաղ ափերին արևկող են անում կոկորդիլոսները: Մերթընդմերթ լսվում է կոտրատվող ճյուղերի ճարճատյունը. կապիկներն են թռչկոտում ծառից ծառ: Իսկ գիշատիչ կատվառյուծներն ու հովազներն իրենց զոհին մոտենում են գաղտագողի, անձայն: Բրազիլիայի անտառները՝ սելվասները, շատ հարուստ են. այստեղ աճում են արմավենիներ, ֆիկուսներ, ադամաթզենիներ, հեվեա, որոնց փաթաթվում են ճկուն լիանները: Տարաշխարհիկ ծաղիկները փունջ-փունջ կախված են գետի ջրերի վրա, որտեղ վխտում են խոշոր, գունագեղ բզեզներ, ճանճեր, սարդեր ու մոծակներ: Այնքան թթվածին է գոյանում Ամազոնի անտառներում, որ դրանց կոչում են մոլորակի «թոքեր»: Այժմ մարդը ներխուժել է անտառների այս թագավորությունը. հզոր մեքենաները տապալում են դարավոր ծառերը, դրանց տեղերում ստեղծում են արոտավայրեր, ցանում բրինձ ու սոյա: 1530 թ-ին Բրազիլիա եկան պորտուգալացի գաղութարարներ: Այնտեղ ապրող հնդկացիները փորձեցին դիմադրել նվաճողներին, բայց պարտվեցին: Նրանց մի մասը ստրկացվեց, իսկ մյուսները թաքնվեցին արևադարձային խիտ ջունգլիներում: Պորտուգալիայից եկած նորաբնակները հողակտորներ (ֆազենդաներ) ստացան նոր գաղութում: Դրանց տերերն իրենց հողերում հիմնեցին շաքարեղեգի մշակման ձեռնարկություններ: Տնկադաշտերում աշխատում էին նեգր ստրուկներ, որոնց այստեղ էին բերում Պորտուգալիայի աֆրիկյան գաղութներից: Սակայն Պորտուգալիան աստիճանաբար կորցրեց իր երբեմի ուժն ու հզորությունը: Եվրոպական վերաբնակների սերունդներն այլևս չէին ուզում ճանաչել անդրօվկիանոսյան տերության իշխանությունը: Երկիրն անկախություն ձեռք բերեց 1822 թ-ին: Արդյունաբերությունը Բրազիլիայի արտադրական ոլորտի առաջատար ճյուղն է և աչքի է ընկնում ճյուղային բազմազանությամբ: Հանքարդյունաբերությունը հռչակված է բազմաթիվ օգտակար հանածոների (երկաթ, մանգան, բոքսիտներ, պղինձ, կապար, ցինկ և այլն) արդյունահանմամբ: Բրազիլիան համաշխարհային շուկայի ռազմավարական հումքի՝ նիոբիումի, բերիլիումի, տանտալի, ցիրկոնիումի, փայլարի խոշոր մատակարար է: Զարգացած են մետաղաձուլությունը, մեքենաշինությունը, քիմիական, շինանյութերի, թաղանթանյութ-թղթի, տեքստիլ և սննդի արդյունաբերությունները: Հսկայական են գյուղատնտեսության զարգացման նախադրյալները: Առաջատար ճյուղը բուսաբուծությունն է: Բրազիլիան աշխարհում առաջին տեղն է գրավում սուրճի և ադամաթզի, երկրորդը՝ սոյայի, նարնջի, երրորդը՝ կակաոյի արտադրությամբ: Բացառապես արտահանման համար մշակվում է սիզալը: Սպառողական նշանակության մշակաբույսերն են եգիպտացորենը, շաքարեղեգը, մանիոկը, բրինձը, ցորենը, գարին, վարսակը: Տնտեսության մեջ նշանակալի դեր ունեն նաև անտառային հարուստ պաշարները: Ամազոնի անտառներից ստանում են կաուչուկ, բրազիլական ընկույզ, խեժանյութեր, պտուղներ, իսկ Բրազիլական սարահարթից՝ պարագվայական թեյ (հերբա մատե): Ծովափին ու ափամերձ շրջաններում են տեղաբաշխված երկրի ամենախոշոր քաղաքները: Հայտնի է, որ աշխարհի ամենագեղեցիկ քաղաքներից մեկը Գուանաբարա ծովախորշի ափին գտնվող Ռիո դե Ժանեյրոն է, որը երկրի նախկին մայրաքաղաքն էր: Բայց երկրի տնտեսական ու քաղաքական կյանքի գլխավոր կենտրոնը Սան Պաուլո քաղաքն է: Մայրաքաղաք Բրազիլիան, որն ունի ինքնաթիռի տեսքով շատ հետաքրքիր հատակագիծ, գտնվում է մայրցամաքի խորքերում: Քաղաքն այստեղ են կառուցել, որպեսզի արագացնեն ծովափնյա շրջաններից հեռու ընկած և գրեթե անմարդաբնակ տարածքների յուրացումն ու բնակեցումը: Բրազիլացիները լավ հանգստանալ ու զվարճանալ գիտեն. տոնահանդեսներն ու դիմակահանդեսները նրանց ավանդական ու սիրելի զվարճություններն են: Դրանց մասնակցում է երկրի գրեթե ամբողջ բնակչությունը: Պարերից մեծ ժողովրդականություն են վայելում սամբան, լամբադան, որոնք կատարվում են նեգրական ավանդական նվագարանների նվագակցությամբ: Բրազիլիայում շատ են սիրում ֆուտբոլը. բրազիլացի ֆուտբոլիստները (օրինակ՝ Պելեն, Գարինչան, Ռոնալդոն, Ռոնալդինիոն, Կական և ուրիշներ) հայտնի են ամբողջ աշխարհում: Ռիո դե Ժանեյրոյում է գտնվում աշխարհի ամենամեծ՝ 200 հզ-տեղանոց «Մարականա» մարզադաշտը:
Հայերը Բրազիլիայում XIX դարի վերջերից Բրազիլիայում սկսել է կազմավորվել հայկական գաղթավայր, որտեղ տարիներ շարունակ ապաստան են գտել թուրքական բռնություններից փրկված հայեր, որոնք Սան Պաուլո, Ռիո դե Ժանեյրո, Պորտու Ալեգրի և մի շարք այլ քաղաքներում հիմնել են իրենց հայրենակցական միությունները, մշակութային, բարեգործական կազմակերպությունները, երգչախմբերն ու թերթերը: Բրազիլահայ երեխաները հաճախում են Դուրյան ազգային, Փառեն և Ռեգինա Պազարյան հայկական վարժարանները: Սան Պաուլոյում գործում են Սուրբ Գևորգ (առաքելական), Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ (կաթոլիկ) և ավետարանական եկեղեցիներ, «Արարատ» հիվանդանոցը: Քաղաքում «Արմենիա» անունով է կոչվել հրապարակ, մետրոյի կայարան և կամուրջներից մեկը: «Արմենիա» հրապարակում կանգնեցված է Մեծ եղեռնի զոհերի հիշատակին նվիրված հուշակոթող: 1964 թ-ից Սան Պաուլոյի համալսարանում գործում է հայագիտական ամբիոն, իսկ քաղաքի ռադիոկայանը հեռարձակում է նաև հայերեն հաղորդումներ, հայկական երգ ու երաժշտություն: Ներկայումս Բրազիլիայում բնակվում է 25–30 հզ. հայ: Ժամանակի ընթացքում բրազիլահայերի սերունդները սկսել են աչքի ընկնել արդյունաբերության, շինարարության, գիտության, կրթության, բժշկության, արվեստի, քաղաքականության բնագավառներում:
|
