միջազգային բազմաթիվ կինոփառատոների մրցանակների դափնեկիր Ակիրա Կուրոսավան XX դարի խոշորագույն արվեստագետներից է. իր ստեղծագործությամբ նա նոր փուլ է սկզբնավորել համաշխարհային կինոյում, մշակել ինքնատիպ ոճ:
Կուտուզովը ռուսաց բանակի զորավար է, գեներալ-ֆելդմարշալ (1812 թ.), Հայրենական պատերազմի (1812 թ.) հերոս: Ստացել է կոմսի (1811 թ.), պայծառափայլ իշխանի և Սմոլենսկի իշխանի (1812 թ.) տիտղոսներ, պարգևատրվել Գեորգիևյան I աստիճանի մարտական շքանշանով (1812 թ.):
Միխայիլ Կուտուզովն (Գոլենիշչև-Կուտուզով) ականավոր զորահրամանատար Ալեքսանդր Սուվորովի աշակերտն էր
... Читать дальше »
Էմիր Կուստուրիցան սովորել է Պրահայի կատարողական արվեստների ակադեմիայի կինոյի և հեռուստատեսության բաժնում: Ուսման տարիներին նկարահանած «Ճշմարտության մի մասը» (1971 թ.), «Աշուն» (1972 թ.
... Читать дальше »
Օլիվեր Կրոմվելը XVII դարի անգլիական հեղափոխական գործիչ է: Իր ստեղծած «երկաթակողերի բանակով» հաղթել է թագավորական զորքերին. 1649 թ-ին Անգլիան հռչակել է հանրապետություն, իսկ 1653 թ-ին ինքն իրեն հռչակել է ազգի հովանավոր (պրոտեկտոր):
Օլիվեր Կրոմվելը մեծացել է պուրիտանական (կրոնական ուղղություն
... Читать дальше »
անհրաժեշտ պայման է, քաղաքակրթությանը հաղորդակցվելու հիմնական միջոցը, նրա զարգացման հիմքը: Սովորողները ձեռք են բերում համակարգված գիտելիքներ, ունակություններ ու հմտություններ, յուրացնում մարդկության ստեղծած հոգևոր հարստությունը և փոխանցում սերնդեսերունդ:
Իվան Կրամսկոյի ստեղծագործությունը մեծապես ազդել է ռուսական ռեալիստական գեղանկարչության զարգացման և գեղարվեստական մտածողության վրա: Նա 1860–80-ական թվականների ռուսական
դեմոկրատական գեղարվեստական շարժման առաջնորդներից էր, շրջիկ ցուցահանդեսների նախաձեռնողներից:
Կլեոպատրա VII Թեա Փիլոպատորան («Աստվածուհի Հայրասեր») Հին Եգիպտոսի նշանավոր թագուհիներից է (մ. թ. ա. 51–30 թթ.), Պտղոմեյանների արքայատոհմի (մ. թ. ա. 350–30 թթ.) վերջին ներկայացուցիչը:
Կլեոպատրան Պտղոմեոս XI-ի դուստրն էր, Պտղոմեոս XII Դիոնիսոսի քույրը, կինը և գահակիցը (մ. թ. ա. 51 թ-ից): Իշխանության
... Читать дальше »
Կիլիկիայի հայկական պետութունը միջնադարյան ավատատիրական պետություն էր 1080–1375 թթ-ին` Փոքր Ասիայի հարավ-արևելքում՝ Միջերկրական ծովափի հյուսիսարևելյան անկյունում: Անվանվել է նաև Կիլիկիա, Կիլիկյան Հայաստան, Հայոց Կիլիկիա, Սիսուան, Հայաստան Փոքր, Հայոց աշխարհ:
Ապրել է զարգացման 2 փուլ՝ Մեծ իշխանապետություն (1080–1198 թթ.) և թագավորություն (1198–1375 թթ.):
Կիլիկիայի բնաշխարհը բաժանվում է Դաշտային Կիլիկիա և Լեռնային Կիլիկիա հատվածների: Հայկական աղբյուրներում Կիլիկյան Հայաստանի հյուսիսարևելյան շրջանը կոչվում է Լեռնային Կիլիկիա կամ Գահ Կիլիկիո, հարավա
... Читать дальше »
Կեչառիսի վանքը միջնադարյան համալիր է, հոգևոր և մշակութային
կենտրոն՝ ՀՀ Կոտայքի մարզի Ծաղկաձոր քաղաքի հյուսիս-արևմուտքում: Վանքի գլխավոր` Սբ Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցին կառուցել է Գրիգոր Մագիստրոս Պահլավունին 1033 թ-ին:
Կեչառիսի վանական համալիրն ընդգրկում է 4 եկեղեցի, գավիթը, 2 մատուռ, նաև XII–XIII դարերի բազմաթիվ խաչքարեր: Սբ Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցին գմբեթավոր դահլիճ է՝ բեմի 2 կողմերում երկհարկ ավանդատներով: Եկեղեցուն արևմուտքից կից է ուղղանկյուն հատակագծով քառասյուն կենտրոնակազմ գավիթը՝ կառուցված XII դարի վերջին: Գլխավոր եկեղեցուց հարավ գմբեթավոր Սբ Նշան ոչ մեծ եկեղեցին է. ենթադրվում է, որ այն նույնպես կառուցել է Գրիգոր Մագիստրոսը 1051 թ-ին:
XII դարում սելջուկների գերիշխանության հետևանքով վանքը հայտնվել է ծանր վիճակում: 1161–65 թթ-ին Զաքարիա ամիրսպասալարն այն ազատագրել է և վերակենդանացրել վանքի հոգևոր կյանքը:
Համալիրի հարավում գտնվող Կաթողիկե եկեղեցին 1203–14 թթ-ին կառուցել է իշխան Վասակ Խաղբակյանը: Կաթողի
... Читать дальше »
Կենդանավարժեցումը ժամանակակից կրկեսի կարևոր ժանրերից է և հանդիսախաղերի բաղկացուցիչ մաս. առաջացել է Հին աշխարհի երկրներում, այդ թվում՝ Հայաստանում:
Վարժեցված շներ, արջեր և այլ կենդանիներ ցուցադրվել են Հին Ռուսիայում և միջնադարյան Եվրոպայում: XIII–XIV դարերում տարածված էր հատկապես ձիերի վարժեցում
... Читать дальше »
Կարսի պայմանագիրը կնքվել է 1921 թ-ի հոկտեմբերի 13-ին` մի կողմից` Ադրբեջանական, Հայկական և Վրացական ԽՍՀ-ների, մյուս կողմից՝ Թուրքիայի միջև՝ ՌԽՖՍՀ մասնակցությամբ: Դրան
նախորդել է Կարսի խորհրդաժողովը (1921 թ-ի սեպտեմբերի 26 –
Խմբավար և կոմպոզիտոր Քրիստափոր Կարա-Մուրզան հայ երաժշտության մեջ ներդրել է բազմաձայնությունը, ստեղծել խմբերգեր, որոնք մեծապես նպաստել են ազգային երաժշտական լեզվի մշակմանը և կոմպոզիտորական դպրոցի հիմնադրմանը:
Խմբերգերն ու ժողովրդական պարերը միավորելով` ստեղծել է ժողովրդական երգի-պարի այժմյան անսամբլի նախատիպը:
Կառլոս Մեծը Ֆրանկական պետության Կարոլինգների արքայատոհմի (751 թ. – X դար) թագավոր է (768–800 թթ.) և կայսր (800–814 թթ.): Արքայատոհմը կոչվել է զորավար ու հմուտ
քաղաքագետ Կառլոս Մեծի անունով. նրա օրոք Ֆրանկական
պետությունը հասել է իր հզորության գագաթնակետին:
Իմանուիլ Կանտը գերմանական դասական փիլիսոփայության հիմնադիրն է:
Իմանուիլ Կանտը 1745 թ-ին ավարտել է Քյոնիգսբերգի համալսարանը, որտեղ էլ դասավանդել է աշխարհագրություն, մարդաբանություն, բնական իրավունք, տրամաբանություն և մետաֆիզիկա: Նրա ստեղծագործական ուղին բաժանվում է 2 շրջանի՝ «մինչքննադատական» (մինչև 1770 թ.) և «քննադատական»: Առաջինում գերակշռել են բնագիտական աշխատությունները, որոնցից հատկանշական է «Համընդհանուր բնական պատմությ
... Читать дальше »
Կոմպոզիտոր, խմբավար, երաժշտական, հասարակական գործիչ Բարսեղ Կանաչյանը Կոմիտասի աշակերտն ու նշանավոր հետևորդն է հայ խմբերգային արվեստում:
Բարսեղ Կանաչյանը 1888 թ-ից բնակվել և նախնական կրթությունն ստացել է Կոստանդնուպոլսում: 1896 թ-ին ընտանիքի հետ գաղթել է Վառնա (Բուլղարիա), որտեղ ջութակի և երաժշտության տեսության դասեր է առել կոմպոզիտոր և խմբավար Նաթան Ամ
... Читать дальше »
ՀԽՍՀ վաստակավոր նկարիչ, Պետական մրցանակի դափնեկիր Հարություն Կալենցն իր ստեղծագործությամբ պայմանավորել է հայ գեղանկարչության «նոր ալիքը»:
Հարություն Կալենցը (իսկական ազգանունը՝ Խարմանդարյան) 1915 թ-ին զրկվել է ծնողներից, 1918 թ-ին ապաստանել է Հալեպի ազգային որբանոցում, որի կրթարանում 1923 թ-ին աշակերտել է նկարիչ Օննիկ Ավետիսյանին:
Ծաղրածուն միջնադարյան թատրոնի և ժամանակակից կրկեսի կատակերգակ դերասան է: Եղել է պալատական ու ժողովրդական թատերական հանդիսությունների պարտադիր մասնակիցը. փոքր-ինչ խենթի կերպարանք ընդունելով՝ անպատիժ հեգնել
Սերգեյ Խուդյակովը (իսկական անուն-ազգանունը՝ Արմենակ Խանփերյանց) 1916 թ-ին տեղափոխվել է Բաքու, աշխատել նավթահանքերում: 1917 թ-ի նոյեմբերին կամավոր անդամագրվել է Կարմիր գվարդիային, 1918 թ-ին մասնակցել է Բաքվի կոմունայի պաշտպանությանը, 1918–20 թթ-ին՝ Ռուսաստանի քաղաքացիական պատերազմին: Մարտերից մեկում մահացու վիրավորված ռուս ընկերոջ և հրամանատարի՝ Սերգեյ Խուդյակովի խնդրանքով Խանփերյանցը համաձայնել է նրա փոխարեն և նրա անունով ղեկավարել մարտը: Ռազմավարական հմուտ գործողությունների շնորհիվ Խանփերյանց-Խուդյակովը ջոկատը դուրս է բերել շրջափակումից:
Խանփերյանցը 1922 թ-ին ավարտել է Թիֆլիսի հրամկազմի վերապատրաստման ու կատարելագործման հեծելազորային դասընթացները, 1931–36 թթ-ին
... Читать дальше »
նշանավոր ուխտատեղի՝ ՀՀ Արարատի մարզի Լուսառատ գյուղի մոտ:
Ըստ Ագաթանգեղոսի՝ Հայոց թագավոր Տրդատ Գ Մեծը Գրիգոր Լուսավորչին տևական տանջանքներից հետո նետել է Արտաշատի արքունի բանտը, որը հայտնի էր «Վիրապ Արտաշատու» անվամբ: Այ
... Читать дальше »
Խեցեգործությունը (կավագործություն, բրուտագործություն) կավե իրերի պատրաստման արհեստն է, դեկորատիվ-կիրառական արվեստի բաժին. այն կավի ու նրա հանքային հավելանյութերի, նաև օքսիդների և անօրգանական այլ միացությունների թրծումից ստացվող իրերի ու նյութերի պատրաստման արվեստն է:
Խեցեգործության նախնական արտադրությունը մարդը յուրացրել է կրակի գյուտից հետո` նոր քարի դարաշրջանում՝ մ. թ. ա. VII–IV հազարամյակներում: Սկզբում առավելապես
... Читать дальше »
Խեթական թագավորությունը (Խատտի, Հաթի) Փոքր Ասիայի հնագույն պետություններից էր՝ մ. թ. ա. III հազարամյակի վերջից – մ. թ. ա. XII դարի սկիզբը:
Մ. թ. ա. XVIII դարի 1-ին կեսին Կուսսարա քաղաք-պետության առաջնորդ Անիտտան միավորել է խեթերի քաղաք-պետությունները, գրավել Նեսան, Խատուսան և այլն: Մ. թ. ա. XVIII դարի 2-րդ կեսին Լաբառնան (Թաբառնա) դարձել է թագավոր (Թուդխալիա I) և հիմնադրել Խեթական պետություն
... Читать дальше »
Խաչքարը հաջորդել է խաչով ավարտվող քառակող վաղմիջնադարյան կոթողներին և թևավոր խաչերին, որոնց մեծ մասը ոչնչացվել է արաբական արշավանքների ժամանակ: Խաչքարը բովանդակում է քրիստոնեության հիմնական գաղափարը՝ Հիսուս Քրիստոսի փրկագործությունը: Գլխավոր տարրը խաչն է՝ որպես Խաչեցյալի՝ Քրիստոսի, Կենաց ծառի, խոստացված երկնային հոգևոր դրախտի ու փրկության խորհուրդ. այն հայերի համար փոխարինել է սրբապատկերներին:
IV–V դարերից խաչքար կանգնեցվել է ռազմական հաղթանակներն ու պատմական կարևոր դեպքերը հավերժացնելու համար կամ, որպես ճարտարապետական զարդ, ագուցվել եկեղեցիների որմերին: Խաչքարը ծառայել է նաև որպես տապանաքար՝ հանգուցյալի հոգու փրկության համար, օրինակ՝ Նորատուսի, Սաղմոսավանքի, Հին Ջուղայի &n
... Читать дальше »
Դերասան և ռեժիսոր, ՀՀ ժողովրդական արտիստ Կարպ Խաչվանքյանը XX դարի 2-րդ կեսի հայ բեմի ամենաճանաչված կատակերգակներից է. բեմական հմայքի, շեշտված անհատականության, ռիթմի, հումորի, երաժշտության նուրբ զգացողության շնորհիվ նույն հաջողությամբ
կերտել է և՜ կատակերգական, և՜ երաժշտական կերպարներ:
Կարպ (իսկական անունը` Կարապետ) Խաչվանքյանը 1928 թ-ին ընտանիքի հետ տեղափոխվել է Թիֆլիս: 1944 թ-ին ավարտել է Վրացֆիլմին կից կինոդերասանական ստուդիան: Նույն թվականին նրան հրավիրել են Երևանի երաժ
... Читать дальше »
Լենինյան մրցանակների դափնեկիր, Սոցիալիստական աշխատանքի
հերոս, հասարակական գործիչ, արվեստագիտության դոկտոր Արամ Խաչատրյանը XX դարի խոշորագույն կոմպոզիտորներից է: Նա մեծ ազդեցություն է թողել հայ և Արևելքի ժողովուրդների երաժշտության զարգացման վրա, համաշխարհային ասպարեզ դուրս բերել հայ
Խաչակրաց արշավանքները արևմտաեվրոպական պետությունների և կաթոլիկ եկեղեցու` 1096–1270 թթ-ին դեպի Արևելք «Քրիստոնեական սրբավայրերը մահմեդականներից ազատագրելու» նշանաբանով կազմակերպած արշավանքներն են:
Բանաստեղծ և դրամատուրգ Գարսիա Լորկայի ստեղծագործությունն էապես հարստացրել է իսպանական պոեզիայի տաղաչափության ավանդական ձևերը, ներառել ազգային հոգեկերտվածքի
ԽՍՀՄ և ՀՀ ժողովրդական արտիստ Պավել Լիսիցյանը ռուսական օպերային թատրոնի նշանավոր մեներգիչներից է (բարիտոն). նրա լայնածավալ, ճկուն ու գեղեցիկ ձայնը աչքի է ընկել հազվագյուտ թավշե տեմբրով:
Լիսիցյանը 1930–32 թթ-ին սովորել է Լենինգրադի (այժմ՝ Սանկտ Պետերբուրգ) կոնսերվա
... Читать дальше »
Գերմանացի հասարակական գործիչ, հոգևորական (աստվածաբանության դոկտոր), արևելագետ Յոհաննես Լեփսիուսը, դատապարտելով թուրքական իշխանությունների հայաջինջ գործողությունները, իր երկրի կառավարությունից պահանջել է ազդու միջոցներով դադարեցնել հայերի կոտորածները: Նրա երկերը և դիվանը (պատմական փաստաթղթերի ժողովածու) ապացուցում են, որ Արևմտյան Հայաստանում և Օսմանյան կայսրության հայաբնակ
վայրերում Առաջին աշխարհամարտի (1914–18 թթ.) ժամանակ կատարվել է Հայոց ցեղասպան
... Читать дальше »
